Hormon adrenokortykotropowy w osoczu EDTA (ACTH)

Hormon adrenokortykotropowy ACTH jest hormonem peptydowy wydzielany przez komórki kortykotropowe przedniego płata przysadki mózgowej. Ilość wydzielanego ACTH pozostaje pod kontrolą hormonu podwzgórza kortykoliberyny (CRH). Z kolei ACTH kontroluje korę nadnerczy i stymuluje ją do produkowania glikokortykosteroidów (głównie kortyzolu). Podlega zmienności fizjologicznej - zależy od rytmu dobowego, osiągając maksimum rano oraz od fazy cyklu menstruacyjnego z maksimum w fazie menstruacji. Obniżone stężenie ACTH w osoczu występuje w: pierwotnej niedoczynności kory nadnerczy (Choroba Addisona) oraz wtórnej niedoczynności kory nadnerczy (zmniejszone wydzielanie ACTH przez przysadkę). Podwyższone stężenie ACTH w osoczu występuje w: pierwotnej nadczynności kory nadnerczy (przerost, gruczolak lub rak), wtórnej nadczynności kory nadnerczy (zmniejszone wydzielanie ACTH przez przysadkę, choroba Cushinga), wirylizmie nadnerczowym, raku owsianokomórkowy płuc (ekotopowe wydzielanie ACTH), stanach pourazowych i pooperacyjnych. Wyniki fałszywie zawyżone mogą być spowodowane alkoholem stresem, menstruacją. Wyniki fałszywie zaniżone mogą być spowodowane stosowaniem środków antykoncepcyjnych. Do różnicowania zaburzeń osi przysadkowo – nadnerczowej stosowane są testy dynamiczne: hamowania deksametazonem (diagnostyka nadczynności kory, różnicowanie przysadkowej i nadnerczowej etiologii) oraz stymulacji synaktenem (diagnostyka niewydolności kory nadnerczy).

Dodatkowy komentarz: Parametr wykazuje rytm dobowy osiągając maksimum rano. Parametr zależny od fazy cyklu menstruacyjnego: maksimum w fazie menstruacji.